گل بنفشه با نام انگلیسی Pansy و نام علمی Viola. sp از خانواده بنفشگان (Violaceae)، گیاهی است علفی و چندساله که البته به‌صورت یک‌ساله و یا دوساله کشت می‌شود. برگ گل بنفشه قلبی شکل است که بر روی سطح زمین قرار گرفته‌اند. گل‌های بنفشه به رنگ‌های متنوع مانند زرشکی، ارغوانی، بنفش، آبی و به‌ندرت به رنگ سفید و سیاه است. این گل‌ها معطر بوده و یکی از گل‌های زینتی زیبایی هستند که گلدهی آن در اوایل بهار انجام می‌شود.

کاشت

زمان مناسب کاشت بنفشه اوایل شهریور تا اواسط پاییز است. مقداری خاک را درون گلدان و یا سبد ریخته یا در قسمتی از باغچه بذر بنفشه ها را روی خاک بپاشید و حدود نیم سانتی‌متر روی آن خاک یا کود دامی پوسیده بریزید و سپس خوب آبیاری کنید. حدود ۵ الی ۱۰ روز بعد بذرها سبز می‌شوند و زمانی که مقداری بزرگ شدن (حدود یک‌ماهه الی دوماهه) رسیدند آنها را از خزانه درآورده و در محلی که می‌خواهید به فاصله ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر نشا کنید بهترین روش همین است. برخی‌ها بذر گل بنفشه را روی محلی که موردنظرشان هست می‌پاشند تا همان‌جا سبز بشود اما این روش درست نیست دلیلش این است که زمان بذرپاشی بذرها نامنظم روی زمین میافتند و وقتی سبز می‌شوند. خیلی از آنها ممکن است کنار هم سبز بشوند اما زمانی که بذرها رو درون خزانه بکارید بعد می‌توانید به‌صورت منظم بوته‌های این گل را به هر طریقی و به هر فاصله‌ای که می‌خواهید بکارید.

به این نکته هم حتماً توجه شود که هیچ‌وقت اقدام به نگهداری گل و گیاهان بیرونی در منزل نکنید چون درون منزل نور و تهویه هوای کافی برای رشد گیاهان و درختان بیرونی وجود ندارد حتی کاشت بذر هم ممکن است با مشکل مواجه شود در کل اگر مکانی برای کاشت بذر ندارید و مجبور هستید که در منزل این کار را بکنید. بهتر است گلدان خزانه را روی پنجره جنوبی بگذارید تا نور کافی به آن برسد و حتماً پس از سبز شدن بذر گیاهانی که بیرونی هستند آنها را به بیرون از خانه انتقال بدهید اگر به بیرون انتقال ندهید ساقه‌ها دراز شده و کم‌کم از بین می‌رود.

تکثیر این گیاه به ۴ روش شامل کشت با بذر، قلمه زدن، تقسیم با ریشه و تقسیم ساقه انجام می‌شود که بستگی به نوع گونه، از یکی از آن‌ها استفاده می‌شود. مهم‌ترین روش تکثیر که اکثر گونه‌ها از این روش ازدیاد می‌یابند، کشت بذر است. در این روش عمل نشاکاری صورت می‌گیرد که در مرداد در شاسی می‌کارند و نشاها را در پاییز با زمین اصلی انتقال می‌دهند و در زمستان در زیر برف باقی می‌مانند. انتقال نشا هر چه زودتر انجام شود، گل‌ها درشت‌تر خواهد شد.

این گیاه به آبیاری کافی و منظم نیاز دارد. اگر خاک خشک شود، باعث می‌شود گلدهی کاهش یابد و اگر غرقابی اتفاق بیافتد، ریشه دچار خفگی شده و می‌پوسد و گیاه از بین می‌رود. خاکی که دارای خاک‌برگ باشد و غنی از کود حیوانی باشد، رشد مطلوبی را برای گیاه ایجاد می‌کند البته نکته مهم این است که حتماً زهکش خاک مناسب باشد. بنفشه گیاهی است آفتاب دوست. البته می‌تواند کمی سایه را تحمل کند ولی باید توجه داشت که اگر محیط رشد گیاه، نتواند نور موردنیاز گیاه را فراهم کند، گل‌های تولید شده کوچک خواهند شد. این گیاه هوای خنک را دوست دارد. وقتی به اواخر بهار می‌رسیم و هوا رو به گرمی می‌رود، گلدهی کم می‌شود. در زمستان می‌توان سرما و یخبندان را تحمل کند و زیر برف زنده می‌ماند.

در زمان کاشت بذر باید توجه داشت که چون گیاه به آفتاب‌سوختگی حساس است، پس باید سایه را در خزانه ایجاد کرد. گونه بنفشه سه رنگ، به مرگ گیاهچه حساس است. پس باید توجه داشت که محیط کشت آلوده نباشد و کود دامی که به محیط اضافه می‌شود دچار آلودگی نباشد. ویروس موزاییک خیار یکی از ویروس‌های گیاهی است که از این گیاه استخراج گردیده و بر روی آن اثبات شده است.

خواص گل بنفشه

استفاده از گیاه بنفشه برای بهبود و درمان سردردهای ناشی از گرمی بسیار مفید است. یکی از مشکلات شایع که امروزه گریبان گیر بیشتر افراد جامعه شده است، سردرد است که بخش عمده‌ای از این سردردها، به دلیل گرمی زیاد مغز یا خشک شدن نسبی مغز به خاطر سبک زندگی امروزی (استرس‌های زیاد فردی، دیر خوابیدن، کم بودن خواب شب، مصرف زیاد گرمی‌ها و مواد غذایی تند و طعم‌دهنده) است و مصرف شربت بنفشه به درمان آن کمک شایانی می‌کند.

از مهم‌ترین فواید گل بنفشه استفاده از آن برای درمان سرفه‌های ناشی از گرمی و خشکی است. طبع خنک این گیاه باعث شده استفاده از شربت و دمنوش بنفشه تهیه شده از آن، باعث انعطاف‌پذیر و نرم شدن ریه و مجاری هوایی شود.

مصرف شربت گل بنفشه برای افرادی که اسهال‌های خونی ناشی از گرمی و صفرا دارند، مفید است. به‌طورکلی گیاه بنفشه به دلیل داشتن طبع خنک، ضد صفرا عمل می‌کند. بنابراین علت و ریشه این نوع اسهال را برطرف کرده و باعث بهبود تحریک روده، اسهال و خون‌ریزی می‌شود.

گل بنفشه در درمان بیماری‌های گوارشی و پاک‌سازی ریه و پوست استفاده می‌شود و برای درمان بیماری سینوزیت بسیار مفید است. همچنین ریختن چند قطره از آب دم کرده این گیاه، در بینی برای باز کردن تنفس، رفع خشونت سینه و زکام بسیار مفید است. آب دم کرده گل بنفشه برای درمان برفک دهان مفید بوده، به این منظور مقداری از آن را در دهان نگه دارید و یا با آب تازه آن دهان‌شویه کنید، برفک دهان را برطرف می‌سازد، ورم لثه را می‌نشاند و اگر در گلو قرقره کنید آنژین را درمان می‌کند.

روغن گل بنفشه نیز فواید بسیار دارد ازجمله جلوگیری از ریزش مو، سفید کردن پوست صورت، برطرف کردن کک‌ومک صورت، نرم کردن مو و برای سینوزیت، میگرن و سردرد بهترین درمان است. کاهش و رفع تب از دیگر خواص بنفشه است. به این منظور مقداری گل بنفشه را داخل آب‌خنک همراه با گلاب بریزید و بعد از نیم ساعت صاف کرده و به شخص تب‌دار داده شود.

گل بنفشه دارای گونه‌های فراوانی است که در ایران ۱۹ گونه بومی آن شناخته شده که به رنگ‌های سفید، زرد، آبی، بنفش و… هستند که در این بین معروف‌ترین آن‌ها در ایران بنفشه ۳ رنگ و بنفشه معطر است. گل بنفشه بیشتر در قسمت شمال غرب کشورمان و همچنین مناطق کوهستانی به‌صورت خودرو در زمین‌های مرطوب و در کنار نهرهای آب رشد می‌کند. گل بنفشه مانند سایر دیگر گل‌ها فقط در فصل بهار رشد می‌کنند و دارای گل هستند که علاوه بر زیبایی دارای عطر دل‌نشینی هستند که قطعاً ارزش کاشت را دارند شما می‌توانید برای کاشت گل بنفشه هم در باغچه و هم در گلدان بنا به سلیقه خود اقدام کنید.

کاشت گل بنفشه

بهترین زمان برای کاشت بذر بنفشه اوایل شهریور تا اواسط پاییز است.

در ابتدا باید گفت که کاشت گل بنفشه به فضای چندانی احتیاج ندارد، شما می‌توانید در یک فضای کوچک هم اقدام به این کار کنید.

ابتدا باید برای کاشت بذر بنفشه یک مکان جدا از بستر اصلی کاشت فراهم کنید.

تهیه یک سبد پلاستیکی و یا یک گلدان گزینه خوبی است.

بعد از پر کردن سبد با خاک بذر بنفشه ها را روی خاک می‌پاشیم.

سپس بعد از آن به اندازه نیم سانتی‌متر کود پوسیده روی بذر بنفشه ها می‌ریزیم.

از آلوده نبودن کودی که برای کاشت بذر بنفشه استفاده می‌کنید مطمئن باشید.

بعد از کاشت بذر بنفشه آن‌ها را آبیاری کنید تا بستر مرطوب شود.

تا زمانی که بذر بنفشه ها جوانه نداده‌اند از تابش مستقیم نور خورشید به بذر بنفشه ها جلوگیری کنید زیرا در مقابل سوختگی بسیار حساس هستند.

با گذشت ۲ هفته از کاشت بذر بنفشه خواهیم دید که بذر بنفشه ها سر از خاک بیرون آورده‌اند.

زمانی که اندازه هر جوانه به ۲۰ سانتی‌متر رسید زمان آن است که به بستر اصلی انتقال داده شوند.

کاشت بذر بنفشه به‌صورت مستقیم در همان محل اصلی نباید انجام شود زیرا زمانی که بذر بنفشه ها پاشیده می‌شوند به‌صورت نامنظم جوانه می‌زنند که جالب نیست به همین دلیل ابتدا در یک بستر جدا نشاء گیری کرده سپس به زمین اصلی انتقال داده می‌شود.

گل بنفشه از آن دسته گل‌هایی است که نمی‌توان در محیط خانه از آن‌ها نگهداری کرد زیرا برای رشد نیاز به محیط بیرون و اکسیژن فراوان دارند، به همین دلیل در زمان کاشت بذر بنفشه سعی کنید محیطی مناسب برای مثال پنجره‌های جنوبی را برای جوانه‌زنی انتخاب کنید، البته می‌توان با کاشت گل بنفشه در بالکن و تراز از آن‌ها به‌خوبی نگهداری کرد.

شرایط نگهداری

خاک: برای اینکه بذر بنفشه رشد قابل‌قبول و مطلوبی داشته باشد حتماً باید از خاکی استفاده کنید که قدرت زهکشی خوبی داشته باشد و همچنین خواستار خاکی مرطوب با PH بین ۵٫۵ تا ۷٫۵ نیازمند است.

آبیاری: برای رشد خوب گل بنفشه به‌خصوص در ایام تابستان که هوا گرم است، باید آبیاری آن به‌صورت منظم انجام شود، از غرقابی کردن خاک خودداری کنید، رطوبت بیش‌ازحد خاک باعث می‌شود که ریشه‌ها در خاک خفه شوند. همچنین باید از خشکی دادن گیاه هم خودداری کنید زیرا خشکی کشیدن هم باعث کاهش گل‌دهی گیاه می‌شود.

نور: گل بنفشه از جمله گل‌های بیرونی و آفتاب دوست است که به میزان کمی هم می‌تواند سایه را تحمل کند، عدم دریافت نور کافی منجر به کوچک شدن گل‌ها می‌شود.

دما: گل بنفشه در هوای خنک عمر و ماندگاری بیشتری دارد طوری که این گل قادر به تحمل سرمای زمستان است و می‌تواند در زیر برف زنده بماند. گل بنفشه بهترین رشد را در دمایی بین ۴ الی ۱۳ درجه سانتی‌گراد دارد.

آفات: یکی رایج‌ترین آفات در کاشت گل بنفشه شته است برای از بین بردن آن می‌توان با کمک آب و صابون روی آن اسپری کرد. نوع دیگری از آفت گل بنفشه وجود دارد که به آن لکه برگ می‌گویند که منجر به ایجاد لکه‌های سیاه بر روی گل برگ‌های گل می‌شود. یکی دیگر از عارضه‌های گل بنفشه پوسیدگی ساقه است که می‌تواند از طریق‌های گوناگونی به گل انتقال داده شود، این عوارض منجر به کم رنگ شدن گل برگ‌های گیاه و چروک شدن آن می‌شود.

زمان گل‌دهی: گل بنفشه از اواخر زمستان و با آمدن بهار شروع به گل‌دهی می‌کند، این گیاه به‌طور معمول می‌تواند در تمام طول سال گل بدهد، رشد این گل در فصل گرم تابستان کمی محدودتر خواهد شد چرا که در تابستان روزها بلندتر است و گیاه باید گرمای بیشتری را تحمل کند.