گل آشلانتوس گیاهی از تیره آمارانتوس است که سال‌ها در ایران کشت و کار می‌شود و کشت آن در حاشیه‌های گل‌کاری شمال کشور رایج است. گیاهی چندساله است که به‌صورت یک‌ساله کشت و کار می‌شود. بسیار کوتاه است و به خاطر برگ‌های آن‌که به رنگ سبز زیتونی و زرد، باریک و قاشقی شکل است کشت می‌شود. برگ‌ها به طول ۲.۵سانتی‌متر و دارای لکه‌هایی به رنگ قرمز، بنفش و برنزی است. گل‌های آن سفید و غیرقابل تشخیص بوده و روی سنبله جانبی تشکیل می‌شوند. باغبان‌های ایران اصطلاحاً به این گیاه آشلانتوس می­ گویند. آشلانتوس گیاه یک‎ساله با نام علمی Amaranthus cruentus از خانواده Amaranthaceae است که به‎صورت طبیعی در نواحی گرم و مرطوب و شبه گرم و مرطوب آمریکای جنوبی می‎روید. این گیاه به‎عنوان گیاه زینتی در مناطق مختلف کشور کاشته می‌شود.

گل آپارتمانی آشلانتوس بیشتر به خاطر برگ‌های قرمز زرشکی و زیبایی که دارد کاشته می‌شود و کشت آن در حاشیه‌های گل‌کاری در شمال کشور رایج است، گیاهی است چندساله که به‌صورت یک‌ساله کشت و کار می‌شود. آشلانتوس به‎عنوان گیاه زراعی دانه‎ای (جهت استفاده از دانه‎ها) و گاهی به‎عنوان علوفه‌ای در تعدادی از کشورهای دنیا از جمله پرو، اکوادور، آرژانتین، چین، آمریکا و … کاشته می‎شود. گیاه تا ارتفاع ۱۰۰ سانتیمتر و گاهی تا ۱۵۰ سانتیمتر رشد می‎کند و برای رشد مناسب به آفتاب کامل نیاز دارد. گیاه در هر دو منطقه خشک و مرطوب به‎آسانی پرورش می‎یابد. برای جلوگیری از تنش در شرایط خشک، آبیاری باید به‎طور منظم صورت گیرد. تکثیر گل آشلانتوس به‌آسانی از طریق دانه صورت می گیرد و پرورش‌دهندگان غیرمتخصص نیز به‌راحتی می‌توانند از کاشت آن در باغچه‌های خود لذت ببرند. در مناطق معتدل می‌توان قبل از آغاز بهار گیاه را در داخل خانه و یا گلخانه کشت نمود و در اوایل بهار آن را به زمین اصلی منتقل نمود. بسته به منطقه کاشت، گیاه ۶۰-۱۱۰ روز پس از کاشت وارد مرحله گلدهی می‌شود که در شرایط ایران گلدهی ۲-۳ ماه به طول می‌انجامد. گونه‎های متعددی از این جنس به‎صورت طبیعی و خودروی در ایران رویش می‎یابند که در موارد بسیاری به‎عنوان گیاهان هرز باغ‎ها و مزارع مطرح هستند. قدرت رشد سریع، توانایی تولید بذر زیاد و سازگاری با اقلیم‎های متنوع رمز موفقیت این گیاه است؛ به‌طوری‌که از ارتفاع صفر در کنار دریا تا ارتفاعات ۳۵۰۰ متری مناطق کوهستانی دیده می‎شوند.

کاشت گل آشلانتوس

خاک‌های غنی از مواد آلی و حاصلخیز مناسب پرورش این گیاه زیبا هستند. هر چند گیاه کم‌توقعی است و در خاک‌های فقیر نیز رشد می‎کند. خاک‌های خنثی تا کمی اسیدی (۶/۵-۵/۷) با زهکشی خوب، مناسب رشد این گیاه هستند. گیاه حتی در خاک‎های با شوری کم نیز سازگاری خوبی نشان داده است. خاک‌های غنی باعث رشد سریع و توسعه اندام‌های هوایی گیاه می‎شوند. برای تقویت خاک و جلوگیری از سله بستن آن‌که مانع جوانه‌زنی و رشد گیاهان جوان می‌شود استفاده از مواد آلی راه‌حل کارآمدی است. این گیاه برای تولید مناسب و انجام فرایند فتوسنتز نیاز مبرمی به دمای مناسب دارد بنابراین یکی از عوامل محدودکننده رشد، دماهای پایین است. دمای مناسب رشد در این گیاه ۲۰-۳۰ درجه سانتی‌گراد و حتی کمی بیشتر است. باوجوداین، به‎خوبی با مناطق مختلف کشور سازگار شده است. دماهای زیر ۱۵ درجه سانتی‌گراد مناسب رشد این گیاه نیستند و محدودکننده رشد محسوب می‎شود. در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد رشد گیاه متوقف می‎شود و در دمای زیر صفر درجه سانتی‌گراد از بین می‎رود. آشلانتوس نیاز به نور کامل خورشید دارد و در شرایط نیم‎سایه رشد مناسبی ندارد. گیاه در نور ضعیف اندام‎ها و گل‎آذین ضعیفی تولید می‎کند. به دلیل اینکه یک گیاه C4 است بنابراین راندمان تولید در این گیاه بالا است. برای بهره‌گیری از توانایی بالقوه گیاه، آب و مواد غذایی، دما و نور کافی باید در اختیار گیاه قرار گیرد. گیاه روزکوتاه است و رشد زایشی (تولید گل) معمولاً با کوتاه شدن روزها در اوایل تابستان آغاز می‎گردد.

دانه‎ها پس از سپری شدن آخرین یخبندان در بهار کاشته می‎شود که در صورت دریافت دمای مناسب ۱۰-۱۴ روزه جوانه می‎زند. حداقل دمای خاک برای جوانه‎زنی ۱۵ درجه سانتی‌گراد است و این دما زمانی حادث می‎شود که دمای محیط ۲۰-۲۵ درجه سانتی‌گراد باشد. در صورت خراش دادن سطح بذر با اسید سولفوریک غلیظ و یا کاغذ سمباده، درصد جوانه‌زنی بذرها افزایش می‎یابد. بهترین عمق کاشت بذر گل آشلانتوس ۱-۵/۱ سانتیمتر است و در صورت کاشت عمیق درصد سبز کردن بذرها کمتر می‎شود. علاوه بر کاشت بذر گل آشلانتوس به‎صورت مستقیم، ۶-۸ هفته قبل از پایان یخبندان نیز می‎توان دانه‎ها را در گلخانه و یا منزل کشت و پس از سپری شدن خطر سرمازدگی، در زمین اصلی نشا نمود که در این مدت ارتفاع گیاه تقریباً به ۸ سانتیمتر می‎رسد. گیاهان جوان حداقل یک‌بار به وجین (مبارزه با گیاهان هرز) و سله‎شکنی (در خاک‎های سله‎دار و سنگین) نیاز دارند و زمانی که ارتفاع گیاه به ۳۰ سانتیمتر برسد به‎خوبی بر گیاهان هرز چیره می‎شود. با توجه به اینکه گیاه در تراکم بالا کشت می‎شود و گیاهچه‎ها به تعداد زیاد سبز می‎شوند، پس از اطمینان از خطر حمله حشرات، سرمازدگی، گیاهان هرز و … نسبت به تنک کردن آن اقدام نمایید.

برای نگهداری گل آشلانتوس، این گیاه برای رشد مناسب نیاز به آب کافی دارد که بهتر است به‎صورت قطره‎ای و یا سیستم نشتی و در غیر این صورت از آبیاری جوی و پشته‎ای استفاده شود. برای جلوگیری از تنش آبیاری هنگام صبح و یا در پایان روز انجام شود. خاک‎های آلی توانایی حفاظت آب بیشتری در خاک دارند و مناسب پرورش گل آشلانتوس می‎باشند. حتی‌الامکان از بروز تنش خشکی در این گیاه خودداری شود چرا که باعث کوتاهی قامت و تولید تاج گل ضعیف در گیاهان می‎شود؛ بنابراین به آب کافی و منظم نیازمند است.

پوسیدگی ریشه و لکه برگی قارچی شایع‎ترین بیماری‎های گیاه می‌باشند که ناشی از آلترناریا و مایکوپلاسما می‎باشند. برای مقابله با این بیماری توصیه می‌شود از تراکم مناسب، عدم استفاده از آبیاری بارانی، حذف برگ‌ها و شاخه‌های اضافه (به‌هیچ‌عنوان سرشاخه اصلی را هرس نکنید) به‌منظور کاهش رطوبت در کانوپی، استفاده از سموم قارچ‌کش و ... استفاده شود. لارو آگروتیس و اِمنیا که در مرحله جوانه‎زنی خسارات زیادی وارد می‎کنند؛ همچنین کرم‎های برگ‎خوار، سرخرطومی، ملخ‌ها و شته‎ها ازجمله مهم‎ترین آفات آشلانتوس می‎باشند. نکته قابل‌ذکر اینکه آفات و بیماری‎های گیاهی، معمولاً بوته‎های ضعیف را موردحمله قرار می‎دهند و گیاهان قوی و سالم در برابر آن‌ها مقاومت می‎کنند.

خواص گل آشلانتوس

در بسیاری از ممالک دنیا دانه‌های این گیاه در تهیه حریره، سوپ و یا در پخت نان کاربرد دارد. جوانه دانه‌ها به‎عنوان سبزی مغذی در سالاد استفاده می‌شود. برگ‌ها نیز به‌عنوان سبزی قابل استفاده می‌باشند. علاوه بر آن ریشه به‌عنوان ملین و دانه برای خروج کرم کدو و درمان بیماری‌های چشم و اسهال خونی آمیبی استفاده می‌شود. در هند این گیاه به‌عنوان یک ادرارآور و درمان‌کننده زخم استفاده می‌شود.