نعناع گیاهی علفی و چندساله است. نعنا از خانواده نعنایان یا لب گشادگان است. ارتفاع نعنا بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر است. از برگ نعناع برای مصارف دارویی، خوراکی، آرایشی و …. استفاده می‌شود. نعنا جزء سبزیجات موردعلاقه ایرانیان است که به‌صورت تازه و خشک‌شده مصرف می‌شود. گیاه معطری است طوری که فضای مورد کشت را عطرآگین می‌کند. طعم تندی دارد. از نعناع برای تهیه دم‌نوش و نوشیدنی استفاده می‌شود. برگ‌های آن برای مصرف بهتر است در سایه خشک شود تا عطر آن حفظ شود. از این نعنا در تهیه ادویه نیز استفاده می‌شود. معمولاً در انتهای ساقه گل‌های خوشه‌ای کوچک سفید و بنفش‌رنگی ظاهر می‌شود. توجه نمایید قبل از اینکه گیاه به گل بنشیند آن را برداشت کنید. با هر بار برداشت دوباره ساقه نعناع رشد می‌کند. این گیاه برگ‌های به نسبت ساده و متقابلی دارد. گیاهی ریزوم دار است که ریشه‌های آن دارای انشعابات فراوانی است طوری که محیط مورد کشت را طی مدت‌زمانی فرا می‌گیرد. نعناع به‌وسیله ریشه‌های زیرزمینی گیاهان جدید تولید می‌کند.

کاشت

بذرهای نعنا بسیار ریز بوده و برای کاشت باید مراقب بود بذرها در عمق کم کاشته شود تا توانایی جوانه‌زنی را داشته باشند. نعنا گیاهی است که برای رشد نیاز به خاک سبک و با زهکشی بالا نیاز دارد. نعنا گیاهی آفتاب دوست بوده ولی بهتر است در نیم‌سایه کاشته شود تا نتیجه بهتری حاصل شود و از عطروطعم آن کاشته نشود. این گیاه را از اسفند تا اواسط تابستان کشت می‌کنند. مدت‌زمان کاشت تا برداشت این گیاه ۶۰ تا ۹۰ روز بعد از کاشت است.

بهتر است برای کاشت در گلدان از خاک‌های آماده همانند کمپوست یا پیت ماس استفاده شود تا هم مواد مغذی گیاه تأمین شود و هم برای نگه‌داری گلدان در منزل حشرات و آفات شما و نعنا را اذیت نکنند. دوره رشد و مدت‌زمان کاشت بذر تا بالغ شدن گیاه ۶۰ تا ۹۰ روز است. مدت‌زمان جوانه زدن بذر نعنا بستگی به دمای کاشت و شرایط خاک از ۷ تا ۱۵ روز متغیر است، اگر دما بین ۱۵ تا ۱۸ درجه بوده و خاک زهکشی مناسبی داشته باشد بذرها در کمتر از یک هفته جوانه خواهند زد. دمای کاشت را حتماً رعایت کنید تا نتیجه‌گیری موفقیت‌آمیز باشد. برای کاشت در فضای باز در فصل بهار و بعد از رفع سرمای بهاره اقدام کنید.

برای کاشت در گلدان، گلدان موردنظر را از خاک مرغوب (بهتر است خاک آماده استفاده کنید) پر می‌کنیم (بیش از ۳/۴ گلدان). گلدان انتخابی باید زهکشی خوبی داشته باشد (در انتهای آن سوراخ مناسبی برای خروج آب اضافی باشد). سپس اقدام به آبیاری گلدان می‌کنیم تا آب کاملاً از گلدان خارج شود. فواصل بذرها را ۱۰ تا ۱۵سانتی‌متر در نظر بگیرید، برای کاشت در زمین به‌صورت ردیفی باید فاصله بین ردیف‌ها را ۵۰ تا ۷۰ و فاصله بین گیاهان را ۱۵ تا ۲۰سانتی‌متر در نظر گرفت. عطر بالای نعنا باعث دور شدن حشرات از اطراف گیاه و گلدان می‌شوند و مقابله گر خوبی برای برخی آفات است.

برای کاشت گلدانی باید از گلدان با عمق حداقل ۱۵ تا ۲۰سانتی‌متری و دهنه ۱۰ تا ۱۵سانتی‌متری استفاده نمود. برای کاشت در باغچه و باغ به فواصل ۱۵ تا ۲۰سانتی‌متر ۲یا ۳ عدد بذر قرار می‌دهیم و بعد از رشد از میان ۳ گیاه، ۲ گیاه ضعیف‌تر را حذف کرده و گیاه قوی‌تر را نگه می‌داریم. البته می‌توان برای اینکه بذر کمتری مصرف نمود ابتدا بذرها را در سینی نشاء یا لیوان‌های یک‌بارمصرف بکاریم و بعد از رشد و رسیدن به ارتفاع حداقل ۵سانتی‌متری اقدام به جابجایی آن‌ها به زمین اصلی نماییم.

بعد از چند ساعت از آبیاری گلدان بذرها را بر روی خاک به فاصله ۱۰ تا ۱۵سانتی‌متر از یکدیگر قرار می‌دهیم و حداکثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روی آن خاک می‌ریزیم (نیم سانتی‌متر). ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمی‌توانند رشد کنند. سپس با افشانه آب را بر روی سطح خاک اسپری کنید به صورتی که مطمئن شوید آب به بذرها رسیده و این کار را هر روز یا روزی دو بار انجام دهید. قبل از سبز شدن بذر نعنا نباید اجازه دهید سطح خاک خیلی خشک شود در این صورت از جوانه زدن خبری نیست. آبیاری زیاد نیز باعث می‌شود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانه‌زنی صورت نگیرد. هنگامی‌که سطح خاک کمی خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید.

البته می‌توانید بذرها را به‌صورت دست پاش بر روی سطح خاک بریزید و با چنگال سطح خاک را زیرورو کنید تا بذرها به زیر خاک بروند و بعد از رشد گیاهان را با فاصله ۳۰سانتی‌متری وجین کنیم و آن‌هایی را که از خاک خارج کرده‌ایم در جایی دیگر بکاریم. نعنا فضای زیادی را نمی‌گیرد. فاصله بین هر دو گیاه از هم ۱۰ تا ۱۵سانتی‌متر یا کمی بیشتر باشد. در گلدان سایز کوچک ۵ عدد و در سایز متوسط حداکثر ۱۰ عدد بذر با فاصله قرار دهید. می‌توانید در سینی نشاء هم اقدام به کاشت بذرها بکنید و بعد از رشد گیاهان (نعنا)، آن‌ها را به محل اصلی انتقال بدهید.

بذر نعنا را در هر فصلی می‌توان کاشت ولی برای کاشت در زمین و فضای باز بهترین فصل برای کاشت آن بهار و تابستان است. هیچ چیزی لذت‌بخش‌تر از این نیست که هر روز از سبزی‌ای مصرف کنیم که خودمان در گلدان یا باغچه کاشتیم و رشدش رو دیدیم و با آبی آبیاری کردیم که از تمیز بودنش اطمینان داریم. مشاهده رشد هر روزه سبزی‌ها در گلدان و برداشت و مصرف آن یکی از راه‌های یافتن آرامش در این ایام است.

ابزار موردنیاز برای بذر نعنا در باغچه عبارت‌اند از: بذر، خاک استاندارد (پیت ماس و کمپوست آماده)، گلدان مناسب، دستکش، آبپاش کوچک، بیلچه و الک تنها ابزارهای کاشت سبزی در آپارتمان. خاک را الک (سرند) کرده تا نرم و یکدست شود. برای این کار بهتر است ابتدا مقداری خاک‌برگ یا کمپوست یا کود حیوانی بر روی باغچه ریخته و با بیلچه خاک را زیرورو بکنیم و سپس خاک را نرم و تخت و یکدست می‌کنیم. بذرها را با فاصله ۱۵ تا ۲۰سانتی‌متر از هم و ردیف‌هایی به فاصله ۵۰ تا ۷۰سانتی‌متر بکارید و بر روی آن به ارتفاع ۰٫۵سانتی‌متر خاک بریزید. سپس به‌آرامی اقدام به آبیاری می‌کنیم به صورتی که آب بذرها را جابجا نکند. تا قبل از سبز شدن باغچه نباید اجازه دهیم خاک خشک شود. می‌توانید در هر گود ۲یا ۳ عدد بذر قرار دهید و بعد از رشد گیاه، دو گیاهی که ضعیف‌ترند را حذف نموده و گیاه قوی‌تر را نگه داشت. بهتر است در سینی نشاء اقدام به کاشت بذرها بکنید و بعد از رشد، آن‌ها را به محل اصلی انتقال بدید.

برای برداشت به‌خصوص در اولین برداشت‌ها بهتر است از قیچی استفاده کنیم زیرا بذرها زیاد در عمق قرار نداشته و ریشه قوی ندارد درنتیجه ممکن است از خاک دربیایند. برای برداشت سبزی‌ها را نباید از ریشه دربیاوریم بلکه تنها چند برگ بالایی آن را به‌صورت سرچین جدا کرده و مصرف می‌کنیم. بعد از گذشت چند روز از برداشت نعنا، مجدد می‌توانید آن را برداشت کنیم و سبزی‌ها دوباره سبز می‌شوند.

خواص نعنا

۱. نعناع و کاهش وزن

نعناع سلاح سری شما برای کاهش وزن خواهد بود. نعناع آنزیم‌های هضم غذا را تحریک می‌کند تا مواد مغذی را از غذا جذب کنند و چربی را به‌عنوان انرژی، استفاده کنند. در سال ۲۰۰۳، محققان به بررسی ۱۴ گیاه و ادویه پرداختند تا اثر آنها را روی فعالیت آنزیم‌های گوارشی درون پانکراس و روده‌ی کوچک موش‌ها مشاهده کنند. محققان دریافتند که نعناع یکی از مؤثرترین گیاهانی بود که باعث تحریک این فعالیت‌ها و تبدیل غذا به انرژی می‌شد. سیستم گوارش انسان‌ها نیز بسیار شبیه موش‌ها است. با اضافه کردن نعناع به رژیم غذایی، بیشتر چربی‌‌های مصرفی به انرژی تبدیل خواهد شد. افرادی که تمایل دارند وزن خود را کاهش دهند، یک ربع قبل و بعد از مصرف غذا ، نصف استکان عرق نعنا مصرف کنند چرا که مصرف نعنا، میزان چربی سازی را در بدن کاهش می دهد.

۲. نعناع و سوءهاضمه و گاز معده

این دو عارضه از بدترین مشکلات گوارشی هستند که یک فرد می‌تواند آنها را تجربه کند. انسان‌های باستان برای کنترل گاز معده کمی نعناع را می‌جویدند. باور بر این است که نعناع سبب بهبود جریان صفرا، درون معده می‌شود که به هضم غذا خیلی کمک می‌کند. به همین دلیل، مصرف چای نعناع یک داروی خانگی برای درمان نفخ شکم و درد ناشی از گاز معده و نفخ است. برگ‌های نعناع فلفلی (منتا پیپریتا) می‌توانند به‌صورت نعناع خشک یا تازه در تهیه‌ی چای به‌کار روند. برگ نعنا درمان مناسبی برای رفع سردرد، تب، حالت تهوع، اختلالات گوارشی و … محسوب می شود. شربت نعنا نیز سیستم گوارشی را تسکین می دهد و در رفع گاز معده کمک می کند.

۳. نعناع سبب افزایش هشیاری ذهنی و حافظه می‌شود

مطالعه‌ای که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد افرادی که آدامس نعناعی می‌جوند، از هشیاری و حافظه‌ی بیشتری نسبت به بقیه برخوردارند.

۴. نعناع سبب کاهش آلرژی‌های فصلی می‌شود

نعناع نوعی آنتی‌اکسیدان به نام اسید رزمارینیک دارد. این آنتی‌اکسیدان در انواع گیاهان وجود دارد اما هیچ‌‌یک به اندازه‌ی نعناع دارای این ماده‌ی ارزشمند نیستند. تحقیقات زیادی روی اثر این ماده بر آلرژی‌های فصلی انجام شده است و به‌خاطر خواص ضدالتهابی‌اش، یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی علائم آلرژی است. دمنوش نعنا می تواند در تنفس بهتر به فرد کمک کرده راه تنفسی را باز کرده و حتی می تواند به صورت یک عامل ضد میکروبی در دهان عمل کند.

۵. نعناع و خواص ضددرد آن

دفعه‌ی بعد که سردرد داشتید، به‌جای رفتن به داروخانه، کمی نعناع مصرف کنید. بنا به نتایج تحقیقات دانشگاه نیو‌کاسل، جویدن نعناع به اندازه‌ی مسکن‌های موجود در بازار مؤثر است. دانشمندان ترکیبات ضددرد نعنای برزیلی را امتحان کردند و دریافتند که اثر آن به اندازه‌ی آسپرین‌های مصنوعی است. روغن نعناع، علایم معده درد، گرفتگی عضلانی و سندروم روده تحریک پذیر را تسکین می دهد و در نتیجه عضلات نرم و شل می شوند.

۶. اثر نعناع روی سرماخوردگی

سرماخوردگی سبب افزایش خلط و آبریزش بینی می‌شود. شاید گاهی اوقات نیاز داشته باشید تا دارو مصرف کنید اما نعناع نیز می‌تواند همان اثر را داشته باشد. همچنین مصرف نعناع همراه با چای، سبب رفع گلودرد می‌شود.

۷. نعناع به درمان حالت تهوع کمک می‌کند

اگر حالت تهوع دارید می‌توانید چند برگ نعناع را در کف دست خود خرد و آنها را بو کنید. رایحه‌ی این گیاه به‌سرعت حال شما را خوب می‌کند. چای نعنا از تهوع صبحگاهی در دوران بارداری پیش گیری می کند.

۸. نعناع سبب آسانی فرایند شیردهی به کودک می‌شود

محققان باور دارند که نعناع در درمان درد ناشی از شیردهی به کودک بسیار مؤثر است. تحقیق منتشر شده در مجله‌ی (Breastfeeding) نشان می‌دهد که آب نعناع جلوی ترک خوردن نوک پستان‌ها و درد آنها را خواهد گرفت.

۹. نعناع به درمان خارش پوست کمک می‌کند

از نعناع می‌توانید برای درمان خارش پوست ناشی از گزش حشرات، حساسیت و جوش استفاده کنید. شما می‌توانید به صورت موضعی، نعناع را روی پوست قرار دهید و سبب آرامش آن شوید.

۱۰. نعناع به درمان سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر کمک می‌کند

آمار مبتلایان به این بیماری بسیار بالا است. در سال ۲۰۱۱ در آمریکا از هر ۵ نفر یکی به سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر مبتلا بود. اولین بار محققان استرالیایی نشان دادند که نعناع چطور به درمان این عارضه کمک می‌کند. آنها در تحقیقات‌شان نشان دادند که چطور نعناع درون روده‌ی بزرگ یک کانال ضددرد ایجاد می‌کند و درد ناشی از التهاب را در دستگاه گوارش برطرف می‌کند. البته مهم است که بدانید روغن نعنا باید مستقیما درون روده‌ی بزرگ قرار بگیرد تا اثر خود را نشان بدهد. مصرف کپسول‌های ژلاتینی معمول فقط سبب ایجاد بازگشت اسید معده می‌شود.

برای خرید بذر نعنا و سایر سبزی جات به فروشگاه بذر ظرافت مراجعه فرمایید.